Przejdź do głównej treści

Widok zawartości stron Widok zawartości stron

Lokalizacja bitwy pod Gaugamelą w świetle badań multidyscyplinarnych

 

mapa: lokalizacja GaugameliBadania są prowadzone we współpracy z projektem włoskiej misji archeologicznej Uniwersytetu w Udine (pod kierownictwem prof. Daniele Morandi Bonacossi) pt. „Land of Nineveh Archaeological Project.” Celem projektu jest ustalenie dokładnej lokalizacji Bitwy pod Gaugamelą. 

Bitwa pod Gaugamelą, stoczona w 331 r. p.n.e. pomiędzy wojskami macedońsko-greckimi pod dowództwem Aleksandra Wielkiego a armią perską dowodzoną przez achemenidzkiego króla, Dariusza III, jest często określana jako jedna z najważniejszych bitew w dziejach świata starożytnego. Istotnie, ostateczny rezultat bitwy zarówno doprowadził do upadku liczącego pod dwieście lat imperium perskiego jak i otworzył drzwi do nowej epoki, znanej dziś powszechnie jako „epoka hellenistyczna”. Epoka hellenistyczna przyniosła bezprecedensowe rozpowszechnienie się kultury greckiej na całym starożytnym Bliskim Wschodzie (aż po współczesny Pakistan), co z kolei wycisnęło niezatarte znamię na dziedzictwie kulturowym zarówno świata śródziemnomorskiego, jak i Bliskiego Wschodu, które trwa do dzisiaj.

Pomimo wielkiego znaczenia bitwy, jej dokładna lokalizacja nie jest pewna. Ta sytuacja wynika ze stanu zachowanych źródeł starożytnych – pisarze antyczni nie dostarczają nam precyzyjnych informacji o charakterze geograficznym i topograficznym (a przynajmniej nie w stopniu, który odpowiadałby współczesnym geografom i kartografom). W rezultacie, nie powinno nikogo dziwić, że współcześni badacze nie osiągnęli konsensusu dotyczącego lokalizacji pola bitewnego pod Gaugamelą, sugerując kilka różnych lokacji: Karamleis, Karakosz, Tell Aswad, (rejon na południe od) Wardak, i Tell Gomel.

Aktualny stan badań nad Gaugamelą wyraźnie wykazuje szereg braków. Przede wszystkim, dotychczasowe identyfikacje nie były oparte na szczegółowych badaniach terenowych. Dwa powody mogą skłaniać nas do podjęcia teraz długo dyskutowanego zagadnienia identyfikacji starożytnej Gaugameli. Po pierwsze, niedawny okres stabilizacji politycznej w Kurdyjskim Okręgu Autonomicznym w północnym Iraku doprowadził współczesną archeologię w regionie do pełnego rozkwitu. Ponad 40 międzynarodowych misji archeologicznych rozpoczęło swoje prace w kurdyjskim Iraku w ostatniej dekadzie, i z każdym rokiem ta liczba rośnie. Po drugie, rozwój współczesnej technologii (zwłaszcza teledetekcji i GIS-u) umożliwia nam dziś pracę ze znacznie lepszymi technikami niż nawet kilka dekad temu, nie wspominając już o latach czterdziestych XX w., kiedy dwie główne identyfikacje pola bitewnego pod Gaugamelą zostały sformułowane.

Celem naukowym projektu jest ustalenie dokładnej lokalizacji bitwy pod Gaugamelą w świetle badań multidyscyplinarnych, ze szczególnym uwzględnieniem metod historii starożytnej i archeologii krajobrazu (użycie pisanych źródeł starożytnych i literatury przedmiotu, archiwalnych i współczesnych danych kartograficznych, teledetekcji, operacji GIS [Systemy Informacji Geograficznej] i badań terenowych z uwzględnieniem wybranych pomiarów geofizycznych).

 

Kierownik projektu dr. hab. M. Marciak

Wykonawcy: dr Marcin Sobiech (Toruń, EXGEO Professional Map), dr Robert S. Wójcikowski (Instytut Archeologii UJ), dr Tomasz Pirowski (Wydział Geodezji Górniczej i Inżynierii Środowiska Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie).

M. Marciak, M. Sobiech, T. Pirowski, Alexander the Great’s Route to Gaugamela and Arbela, in: “Klio. Beiträge zur Alten Geschichte” 102 (2020) – w druku

Przedłożone

M. Marciak, M. Sobiech, T. Pirowski, Alexander the Great in Mesopotamia in 331 BCE

M. Marciak, M. Sobiech, T. Pirowski, The Battle of Gaugamela and the Question of Visibility on the Battlefield

M. Marciak, R. Wójcikowski, D. Morandi Bonacossi, M. Sobiech, The Battle of Gaugamela in the Navkur Plain in the Context of the Macedonian and Persian Art of Warfare

M. Marciak, T. Pirowski, M. Sobiech, In Search of Alexander the Great’s Military Camp at Gaugamela in the Navkur Plain

W przygotowaniu

Wójcikowski, R.S., Morandi Bonacossi, D., Marciak, M., Memorials of the Battle of Gaugamela in the Navkur Plain

Marciak, M., Sobiech, M., In Search of the Plains of Gaugamela

Marciak, M., Sobiech, M., Pirowski, T., Gaugamela in the Plains of Nineveh? The Southern Location of the Battle of Gaugamela Reconsidered

Projekt jest finansowany przez Narodowe Centrum Nauki w ramach programu HARMONIA 9 w okresie 2018-2021 (grant nr 2017/26/M/HS3/00750).

Biuro Prasowe UJ

Serwis PAP Nauka w Polsce

Wywiad w TOK FM

Wywiad w Radiu Kraków

Anglojęzyczna strona projektu

Dokumentacja fotograficzna projektu

 

Ilustracje przedstawiają kolejno:

Widok z Tell Gomel na pasmo górskie Maklub wyznaczające południową granicę Bitwy pod Gaugamelą, © Gaugamela Project / LoNAP

 

Dokumentacja fotograficzna projektuWidok na pasmo górskie Maklub z północy, © Gaugamela Project / LoNAP

 

Dokumentacja fotograficzna projektuObraz panoramiczny z Tell Gomel w kierunku zachodnim - równina bitwy,  © Gaugamela Project / LoNAP

 

Dokumentacja fotograficzna projektuWidok z przełęczy Gali Zerdak w kierunku południowym na równinę Nawkur, © Gaugamela Project / LoNAP

 

Dokumentacja fotograficzna projektuWidok na Tell Gomel z zachodu, © Gaugamela Project / LoNAP