Asystent w Zakładzie Kultury Żydów; pokój 19; e-mail: monika1.stepien@uj.edu.pl
Absolwentka Katedry Judaistyki UJ oraz Studium Pedagogicznego UJ. Prowadzi badania z zakresu historii i kultury Żydów polskich w XX wieku, ze szczególnym uwzględnieniem okresu po II wojnie światowej oraz dziejów Żydów krakowskich. Jest autorką prac dotyczących wizerunku powojennych polskich miast (Krakowa, Warszawy i Łodzi) w żydowskiej literaturze dokumentu osobistego oraz działalności żydowskich instytucji i organizacji w powojennej Polsce. W 2014 roku obroniła na Wydziale Historycznym UJ pracę doktorską pt. „Miasto opowiedziane. Wizerunek powojennego Krakowa w wybranych utworach literatury żydowskiej”. Pracy tej przyznano I wyróżnienie w VI edycji Konkursu im. Majera Bałabana (2014) organizowanego przez Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma w Warszawie. W latach 2016-2018 zrealizowała projekt badawczy pt. „Warszawa, Łódź, Kraków – powojenne polskie miasta w świetle żydowskiej literatury dokumentu osobistego”, w ramach stażu podoktorskiego w Zakładzie Hebraistyki UW, finansowanego ze środków Narodowego Centrum Nauki. Publikowała m.in. w „Polin. Studies in Polish Jewry”, „Scripta Judaica Cracoviensia”, „Kwartalniku Historii Żydów” oraz „GAL-ED. On the History and Culture of Polish Jewry”. Jej książka „Miasto opowiedziane. Powojenny Kraków w świetle żydowskiej literatury dokumentu osobistego” (Kraków-Budapeszt-Syrakuzy 2018) została nominowana do Nagrody Historycznej „Polityki” (2019) w dziale prac naukowych i monografii. Obecnie kieruje projektem badawczym finansowanym ze środków Narodowego Centrum Nauki poświęconym Żydom polskim w latach 70. i 80. XX w. Dr Stępień zajmuje się również popularyzacją nauki, jest autorką i współautorką licznych projektów edukacyjnych i kulturalnych o tematyce żydowskiej, redaktorką popularnonaukowych publikacji, autorką wykładów i prezentacji dla różnych grup odbiorców, członkinią zespołów kuratorskich wystaw m.in. „Dziewczyna z pamiętnika. W poszukiwaniu Rywki z łódzkiego getta”. W latach 2008-2020 dr Stępień była pracownikiem Żydowskiego Muzeum Galicja w Krakowie.
fot. Anna Wojnar
Monografie
Miasto opowiedziane. Powojenny Kraków w świetle żydowskiej literatury dokumentu osobistego, Wydawnictwo Austeria, Kraków-Budapeszt-Syrakuzy 2018 (ss. 416).
Artykuły
Publicystyka Nelli Rostowej na łamach „Głosu Kobiety Żydowskiej”, [w:] Na marginesie dziejów. Studia z polsko-żydowskiej historii społecznej: kobiety, młodzież, dzieci, red. A. Landau-Czajka, Warszawa 2023, 59-74.
The Returns of Polish Jews to Their Hometowns in Light of Personal Document Literature. Examples from Warsaw, Łódź and Kraków, „GAL-ED. On the History and Culture of Polish Jewry” 2021, vol. 26-27, s. 207-226.
„Those old streets are no more.” Jewish Returns to Warsaw in the Light of Personal Accounts, [w:] Jewish Europe Today. Between Memory and Everyday Life, red. M. Dimenstein, E. Tartakowsky, Cracow-Budapest-Syracuse 2020, s. 86-106.
„Żydzi stali się w Polsce zjawiskiem egzotycznym, niemal wymarłym gatunkiem”. Obraz społeczności żydowskiej w Polsce w latach 70. i 80. XX wieku we wspomnieniach Żydów powracających do Polski, „Kwartalnik Historii Żydów” 2019, nr 2 (270), s. 417-431.Housing Situation of Holocaust Survivors Returning to Their Hometowns in Poland After the Second World War. Examples from Kraków and Łódź, „Scripta Judaica Cracoviensia” 2018, vol. 16, s. 109-122.
„Pamięci zamordowanych składamy hołd”… Działalność Wojewódzkiej Żydowskiej Komisji Historycznej w powojennym Krakowie, „Kwartalnik Historii Żydów” 2018, nr 3 (267), s. 579-606.
Powroty krakowskich Żydów do rodzinnego miasta w świetle literatury dokumentu osobistego, [w:] Żydzi i judaizm we współczesnych badaniach polskich, t. VI, red. S. Gąsiorowski, M. Ruta, Polska Akademia Umiejętności, Polskie Towarzystwo Studiów Żydowskich, Kraków 2017, s. 255-266.The Cultural Life of Krakow Jews after 1945, [w:] M. Duch-Dyngosz, P. Figiela, L. Haber, J. Makuch, M. Stępień, We Were, We Are, We Will Be. The Jewish Community of Krakow After 1945, Muzeum Historyczne Miasta Krakowa, Kraków 2015, s. 16-53.
Życie kulturalne Żydów krakowskich po 1945 r., [w:] M. Duch-Dyngosz, P. Figiela, L. Haber, J. Makuch, M. Stępień, Byliśmy, jesteśmy, będziemy. Społeczność żydowska Krakowa po 1945 roku, Muzeum Historyczne Miasta Krakowa, Kraków 2015, s. 16-51.
Kraków zapomniał – Kraków pamięta. Powroty Ocalonych z Zagłady do rodzinnego miasta w świetle literatury dokumentu osobistego, [w:] Miejsce po – miejsce bez (wydawnictwo pokonferencyjne), Muzeum Historyczne Miasta Krakowa, Kraków 2015, s. 219-232.
Zofia Ameisenowa. Życie ukryte w książkach, [w:] Krakowski Szlak Kobiet, Przewodniczka po Krakowie emancypantek, tom I, red. Ewa Furgał, Fundacja Przestrzeń Kobiet, Kraków 2013 (wydanie II, rozszerzone), s. 147-156.
Wojna oczyma krakowskich Żydówek. Literackie świadectwa Zagłady, [w:] Krakowski Szlak Kobiet. Przewodniczka po Krakowie emancypantek, tom IV, red. Ewa Furgał, Fundacja Przestrzeń Kobiet, Kraków 2012, s. 65-81.
Nie od razu Kraków zapomniano... – obraz międzywojennego miasta w żydowskiej literaturze dokumentu osobistego, [w:] Pamiętać czy zapomnieć... Miejsca pamięci we współczesnym dyskursie naukowym (II Międzynarodowa Sesja Humanistyczna, Kraków 24-26 czerwca 2010), red. A. Zglińska, P. Pranke, ,,In Tempore” oraz ,,Teka Historyka”, Toruń–Warszawa 2011, s. 21-27.
The Image of Post-War Kraków in Jewish Writing, 1945-1950, ,,Polin. Studies in Polish Jewry” 2011, vol. 23, red. M. Galas, A. Polonsky, s. 361-381.
Es gibt keine Flucht von den eigenen Wurzeln – biographische Erzählung von Hela Fisher vor dem Hintergrund der Rückkehr zum Geburtsort und zu den eigenen Wurzeln, ,,Scripta Judaica Cracoviensia” 2009, vol. 7, s. 143-149.
Obcy czy wracający do domu? Powojenne powroty krakowskich Żydów do rodzinnego miasta w świetle literatury dokumentu osobistego, [w:] ,,Swój” i ,,obcy”. Materiały z I Międzynarodowej Sesji Humanistycznej Toruń 17-19 V 2009, ,,In Tempore” oraz ,,Teka Historyka”, Toruń–Warszawa 2009, s. 193-201.
Zofia Ameisenowa. Życie ukryte w książkach, [w:] Krakowski Szlak Kobiet, Przewodniczka po Krakowie emancypantek, red. Ewa Furgał, Fundacja Przestrzeń Kobiet, Kraków 2009, s. 84-87.
Publikacje popularnonaukowe
Świadkowie polsko-żydowskiej historii. Historie ocalonych z Zagłady, byłych więźniów niemieckich nazistowskich obozów i Sprawiedliwych wśród Narodów Świata, red. M. Stępień, Żydowskie Muzeum Galicja, Kraków 2016 (ss. 70).
Witnesses to Polish-Jewish History. The Stories of Holocaust Survivors, Former Prisoners of Nazi German Concentration Camps and Righteous Among the Nations, red. M. Stępień, Żydowskie Muzeum Galicja, Kraków 2016 (ss. 70).
Zeitzeugen der polnisch-jüdischen Geschichte. Lebensgeschichten von Holocaustüberlebenden, ehemaligen Konzentrationslagerhäftlingen und Gerechten unter den Völkern, red. M. Stępień, Żydowskie Muzeum Galicja, Kraków 2016 (ss. 70).
Czas Zmian. Odrodzenie życia żydowskiego w Polsce 1989-2004-2014, red. M. Stępień, Żydowskie Muzeum Galicja, Kraków 2014 (ss. 68).
Time of Change: the Revival of Jewish Life in Poland 1989-2004-2014, red. M. Stępień, Żydowskie Muzeum Galicja, Kraków 2014 (ss. 68).
Żydzi krakowscy w latach 70. i 80. XX wieku – wstępne rozpoznania, Żydzi polscy w oczach historyków – nowe perspektywy, konferencja naukowa w 100. rocznicę urodzin prof. Józefa A. Gierowskiego i 10-lecie Instytutu Judaistyki UJ (Kraków/online 22-23.11.2022).
Obraz życia Żydów w Polsce w latach 80. XX wieku w świetle „Kalendarza Żydowskiego”, VIII Ogólnopolska Konferencja Naukowa Polskiego Towarzystwa Studiów Żydowskich: Żydzi i judaizm we współczesnych badaniach polskich (Kraków, 28-30.09.2022).
Publicystyka Nelli Rostowej na łamach „Głosu Kobiety Żydowskiej”, konferencja hybrydowa organizowana przez Żydowski Instytut Historyczny: Kobiety i młodzież. Stosunki polsko-żydowskie na ziemiach polskich (Warszawa/ online, 23.11.2021).
Badaczki, referentki, maszynistki – pracownice Wojewódzkiej Żydowskiej Komisji Historycznej w Krakowie i ich dorobek, konferencja online Polskiego Towarzystwa Studiów Żydowskich: Kobieta żydowska – nowe badania i perspektywy badawcze (Kraków/online, 26-28.04.2021).
Powroty krakowskich Żydów do rodzinnego miasta w świetle literatury dokumentu osobistego, posiedzenie Komisji Historii i Kultury Żydów PAU (Kraków, 12.06.2019).
Powojenny Kraków w świetle żydowskiej literatury dokumentu osobistego, seminarium Ośrodka Studiów nad Historią i Kulturą Żydów Krakowskich UJ: Żydzi krakowscy – dzieje i kultura (Kraków, 5.02.2019).
Działalność Wojewódzkiej Żydowskiej Komisji Historycznej w powojennym Krakowie, VII Ogólnopolska Konferencja Naukowa Polskiego Towarzystwa Studiów Żydowskich: Żydzi i judaizm we współczesnych badaniach polskich (Kraków, 26-28.09.2018).
The Daily Life of Jewish Families in Post-War Poland as Depicted in Literature of the Personal Document, The XIth Congress of the European Association for Jewish Studies (Kraków, 15-19.07.2018).
„Żydzi stali się w Polsce egzotycznym, niemal wymarłym gatunkiem”. Obraz społeczności żydowskiej w Polsce w latach 70. i 80. XX w. we wspomnieniach Żydów powracających do Polski, konferencja: Marzec ’68 po pięćdziesięciu latach (Warszawa, 13-15.03.2018).
Neighbours of the Polish Jews in the Aftermath of the Holocaust as Depicted in Jewish Personal Accounts, konferencja: Home as a Place for Anti-Jewish Persecution in European Cities (Paryż, 11-12.01.2018).
The Return of Polish Jews to Their Hometowns in Light of Personal Accounts, konferencja: Analysing Jewish Europe Today: Perspectives form a New Generation (Warszawa, 23-25.10.2017).
The Return of Polish Jews to Their Hometowns in Light of Personal Accounts, British Association for Jewish Studies Conference 2017: Jews on the Move. Exploring the Movement of Jews, Objects, Texts, and Ideas in Space and Time (Edynburg, 10-12.07.2017).
Warsaw, Łódź, Kraków – Post-War Polish Cities as Depicted in Jewish Personal Accounts, konferencja: Methodological Problems of Jewish Studies (Lwów, 11-13.12.2016).
Zbieracze wspomnień. Twórcy i współpracownicy Wojewódzkiej Żydowskiej Komisji Historycznej w Krakowie, konferencja: Znani, nieznani. Krakowscy Żydzi na przestrzeni wieków (Kraków, 6-7.12.2016).
Żydowskie domy w powojennej Polsce w świetle literatury dokumentu osobistego, konferencja: Tam dom twój… Kulturowe wizerunki przestrzeni domowych (Kraków, 3-4.12.2016).
Kraków zapomniał – Kraków pamięta. Powroty Ocalonych z Zagłady do rodzinnego miasta w świetle literatury dokumentu osobistego, konferencja: Miejsce po – miejsce bez (Kraków, 09-10.04.2015).
Powroty krakowskich Żydów do rodzinnego miasta w świetle literatury dokumentu osobistego, konferencja Polskiego Towarzystwa Studiów Żydowskich (Kraków, 29.09-01.10.2014).
„Mamusia jeszcze nie była podobna do człowieka...”. Literackie portrety żydowskich matek w powojennych autobiograficznych narracjach ich dzieci, seminarium: Jidisze Froj, derwach! Nowe studia nad kobietami żydowskimi w Polsce (Kraków, 18.09.2014).
The City Recounted. The Image of Post-War Kraków in Jewish Literature, Graduate Student Workshop on the History and Culture of Polish Jews (Sdot Yam, Izrael, 24-27.06.2012).
Krakowscy Żydzi wobec przeszłości i przyszłości. Doświadczenie czasu w powojennej literaturze dokumentu osobistego, Krakowska Konferencja Judaistyczna (Kraków, 12.05.2012).
Obraz powojennego Krakowa w literaturze żydowskiej. Wybrane zagadnienia, otwarte posiedzenie naukowe Zakładu Historii Judaizmu i Literatur Żydowskich IJ UJ (Kraków, 14.12.2011).
Kobiety piszą o domu. Literacki obraz walki o odbudowę żydowskiego domu w powojennym Krakowie, IV Warszawska Konferencja Młodych Naukowców Judaistów (Warszawa, 14-16.06.2011).
„Ja tam, w Krakowie, nigdy nie zapomnę”. Literacki obraz żydowskich powrotów do Krakowa w roku 1945, konferencja: Dialog międzykulturowy (Łódź, 24-25.05.2011).
Obraz Krakowa w powojennej literaturze żydowskiej (1945-1950), cykl wykładów autorów artykułów zawartych w 23. tomie ,,Polin. Studies in Polish Jewry” (Kraków, 6-10.03. 2011 r).
Obraz Krakowa w powojennej literaturze żydowskiej, konferencja: Żydowski obraz Polski. Raj czy piekło? (Gniezno, 18-19.01.2011).
The Image of Post-War Krakow in Jewish Literature, The Summer Workshop for Polish and Israeli PhD Students and Young Scholars on the History and Culture of Polish Jewry (Kraków 2-7.07.2010).
„Nie od razu Kraków zapomniano...” – obraz międzywojennego miasta w żydowskiej literaturze dokumentu osobistego, II Międzynarodowa Sesja Humanistyczna: Pamiętać czy zapomnieć... Miejsca pamięci we współczesnym dyskursie naukowym (Kraków, 24-26.06.2010).
Literacki obraz powojennej religijności krakowskich Żydów, III Warszawska Konferencja Młodych Naukowców Judaistów: Centra – Peryferie – Pogranicza (Warszawa, 21-22.05.2009).
Obcy czy wracający do domu? Powojenne powroty krakowskich Żydów do rodzinnego miasta, w świetle literatury dokumentu osobistego, I Międzynarodowa Sesja Humanistyczna: Pojęcia „swój” i „obcy” w badaniach historycznych i antropologicznych (Toruń, 17-19.05.2009).
Dzień powszedni ,,papierowych” Żydów na przykładzie losów M.M. Mariańskich i H. Fisher, I Warszawski Kongres Judaistyczny (Warszawa, 16-18.06.2008).
Powojenne drogi krakowian do Izraela, I Krakowska Konferencja Młodych Judaistów (Kraków, 27-28.11.2007).