Nadrzędnym celem projektu pt. „Humanistyka cyfrowa w badaniach nad dziedzictwem głębocznic” (kierownik projektu: dr hab. Michał Marciak, prof. UJ; wykonawca: mgr inż Daniel Sobczyński) było cyfrowe pozyskanie, analiza i udostępnienie informacji o dziedzictwie zachowanych odcinków europejskich głębocznic. Ze względu na interdyscyplinarny charakter projektu poświęconego archeologii krajobrazu badania były prowadzone z wykorzystaniem Systemów Informacji Geograficznej. Dobór narzędzia wynikał z przestrzennego charakteru badanego dziedzictwa kulturowego. Głębocznice stanowią bowiem formy ukształtowania powierzchni terenu pochodzenia antropogenicznego. Formy te stanowią element krajobrazu kulturowego, a ich przebieg oraz etap rozwoju świadczą o relacjach danej kultury ze środowiskiem naturalnym. Z tego względu zdecydowano o wykorzystaniu wysokorozdzielczych danych wysokościowych, które dały możliwość bardzo szczegółowej inwentaryzacji wąwozów drogowych.
Wąwóz Lipinki w Wąwolnicy fot. Daniel Sobczyński
Archiwizacja informacji o wybranych europejskich głębocznicach w cyfrowej bazie danych stanowiła pierwszy cel projektu. W jego ramach została przeprowadzona kwerenda literatury dotyczącej kilkudziesięciu zachowanych odcinków głębocznic w Europie, dzięki której ustalono m.in. chronologię ich powstania, przynależność kulturową czy znaczenie komunikacyjne. W ramach celu badawczego zostały zgromadzone również przestrzenne dane wysokościowe odpowiadające lokalizacjom wybranych obiektów z literatury. W ramach inwentaryzacji przeprowadzono digitalizację głębocznic w formie obiektów liniowych oraz analizę ich cech morfometrycznych. Następnie opracowaną strukturę cyfrowej bazy danych przechowującej informacje o głębocznicach wypełniono informacjami z literatury oraz wynikami przetwarzania danych przestrzennych.
Drugi osiągnięty cel stanowiło określenie humanistycznych aspektów rozwoju głębocznic. Wykonane analizy przestrzenne na podstawie danych ze skaningu laserowego (LiDAR) umożliwiły ustalenie preferencji terenowych przy wyznaczaniu dawnych traktów. Wiele głębocznic okazało się być lokalnymi skrótami, które kosztem pokonywania większych nachyleń skracały znacznie drogę do danej destynacji. Z sukcesem zastosowano w ramach analiz szeroko stosowane w archeologii krajobrazu symulacje ścieżek najmniejszego kosztu (ang. Least Cost Paths). Wyniki analiz zwizualizowane zostały za pomocą trójwymiarowych modeli.
Kolejny cel badań polegał na ocenie stanu zachowania głębocznic oraz identyfikacji ich potencjalnych zagrożeń w środowisku Systemów Informacji Geograficznej. Informacje pozyskiwano poprzez konfrontację danych archiwalnych oraz współczesnych. Uzyskane na tym etapie wyniki zostały dołączone do cyfrowej bazy danych, a następnie skonfrontowane z informacjami o podjętych działaniach ochronnych (z literatury).
Za osiągnięty cel należy również uznać budowanie świadomości o dziedzictwie przyrodniczym i kulturowym głębocznic poprzez interaktywną platformę „ArcGIS Dashboards”. Procedura udostępnienia danych wygenerowanych w czasie trwania projektu została zrealizowana za pomocą interaktywnej platformy.
Ostatni z osiągniętych celów stanowi przeprowadzenie kampanii Informacyjnej dotyczącej antropogenicznego charakteru głębocznic w wyniku opracowania „Story Maps”. Realizacja celu służy budowaniu świadomości oraz odpowiedzialności społecznej za niedoceniane dziedzictwo głębocznic.
Rezultaty projektu są dostępne na platformach online: